[Gellir darllen yr erthygl hon hefyd ar ein tudalen Facebook]

MAE YES Cymru ar fin cychwyn arni eto o ran cyflwyno’r neges dros annibyniaeth i Gymru.

Gydag etholiad yr wythnos hon i ddewis y cynrychiolwyr olaf ar eu Bwrdd Cyfarwyddwyr newydd.

Gydag 14 aelod eisoes wedi’u dewis yn ddiwrthwynebiad, bydd 7 arall yn cystadlu am y dair sedd sy’n weddill (rhanbarth y Canolbarth a’r Gorllewin).

Gan gynnwys un o enwau enwocaf y mudiad cenedlaethol, sef Owain Williams o Glynnog Fawr – dreuliodd gyfnod dan glo am ei brotest yn erbyn boddi Cwm Tryweryn dros hanner canrif yn ol.

Gyda’r mudiad wedi ei blagio gan gecru mewnol am fisoedd, y gobaith yw y bydd penodi Bwrdd o Cyfarwyddwyr Newydd yn fodd i gael y tren yn ol ar y cledrau.

Tipyn o dasg o gofio am yr hyn sydd wedi digwydd yn ddiweddar, a’r holl aelodau sydd wedi gadael y mudiad dros y cyfnod diwethaf (tua 8,000 o aelodau sy’n weddill bellach).

Mae’r graffeg uchod yn awgrymu peth o’r anhawster sy’n debyg o’u hwynebu wrth geisio uno’r llwythau gwahanol o fewn y mudiad.

Mae’r Deiagram Venn yn disgrifio tair carfan neilltuol sy’n gor-gyffwrdd gyda’i gilydd: Cenedlaetholwyr Diwylliannol, Cenedlaetholwyr Sifig a Chenedlaetholwyr Gwlad a Thir.

Gyda YES Cymru yn y canol yn ceisio cynrychioli’r tri thraddodiad hwn ar yr un pryd (a symbolir yma gan Cylch yr Iaith, Undod, Cymdeithas yr Iaith a Gwlad) a cheisio cadw’r ddesgl yn wastad rhyngddynt.

‘Mae’r graffeg yn dangos bod y mudiad yn eang iawn o ran ei rychwant, ac er fod hynny’n beth da, mae hefyd yn gallu bod yn broblemus o ran cyrraedd tir cyffredin weithiau’ meddai llefarydd ar ran Gwlad.

‘Ac er fod Gwlad wedi ei ddisgrifio yma fel cenedlaetholwyr gwlad a thir a cenedlaetholwyr sifig – byddem ni’n dweud ein bod hefyd yn genedlaetholwyr diwylliannol’.

‘Ac yn hyn o beth, yn rhan o brifffrwd cenedlaetholdeb Ewropeaidd, sydd wastad wedi cynnwys elfennau o’r sifig, y diwylliannol a’r ethnig gyda’i gilydd’

Ond efallai nad uno’r carfannau gwahanol hyn ydi’r dasg bwysicaf un sy’n wynebu YES Cymru rwan.

Ond yn hytrach ceisio uno pobol Cymru yn y gred bod annibyniaeth yn opsiwn rhesymol a phragmataidd i’w ddilyn bellach.

Er y bydd llawer yn ysu am weld gorymdeithiau lliwgar a swnllyd eto, tybed nad oes angen approach gwahanol gyda YES Cymru Mark 2.

Mewn cyfnod mor ansicr a phetrusgar wedi saga’r Covid, efallai nad dyma’r amser am ormod o orchest a tharo’r fron.

Yn hytrach, efallai y byddai hoelio’r sylw am gynnal gweithdai mewn gwahanol gymunedau ar hyd a lled Cymru a siarad gyda phobol am wahanol agweddau o annibyniaeth yn well opsiwn.

Er yr holl emosiwn a’r ‘feel good factor‘ sy’n rhan o orymdeithiau, mae’n gwestiwn faint o ymwneud gyda phobol yn eu cymunedau sy’n digwydd ynddynt go iawn.

Bydd yn waith anodd iawn perswadio pobol i fentro wedi holl drawma ac ofn y cyfnod diweddar hwn.

Bydd gwell gobaith gwneud hynny trwy sgyrsiau tawel a phwrpasol dros y blynyddoedd nesaf.

Pob lwc i’r Bwrdd Cyfarwyddwyr newydd wrth iddynt gychwyn ar eu gwaith yn 2022.